لازم است بدانید که تمام بخش‌های پوست حیوانات را نمی‌توان دباغی کرد و به چرم تبدیل نمود، بنابراین، چرم ساخته شده از قسمت‌های مختلف بدن جانوران دارای ویژگی‌های متفاوتی است، به عنوان مثال، چرمی که از پوست بخش‌های زیرین حیوانات به دست می‌آید با چرم حاصل از پوست ناحیه‌ی شکم و شانه‌ی حیوان متفاوت است.
برای به دست آوردن چرم‌هایی با ضخامت‌های گوناگون می‌توان قبل یا پس از دباغی، پوست خام را به لایه‌های مختلفی تقسیم نمود، سایر فرآیندهای تولید نیز تا حدود زیادی بر کیفیت چرم تأثیر می‌گذارد، بسیاری از افراد عاشق چرم بوده و همیشه به دنبال کالاهای ساخته شده از چرم واقعی هستند
با این وجود، اگر از آنها بپرسید که چرم چیست، تنها پاسخ خواهند داد، محصولی است که از پوست حیوانات به دست می‌آید، البته این تعریف درست است اما بسیار ساده است، به عنوان مثال اغلب علاقمندان به چرم اصل نمی‌داننند که ضخامت چرم برای هر مساحتی، نباید بیش از ۰٫۱۵ میلی متر باشد.
چرم طبیعی و چرم مصنوعی
چرمسازی شامل دباغی گیاهی (از منبعی مانند پوست درختان)، نمک‌های معدنی (مانند سولفات کروم) و یا استفاده از روغن ماهی و دیگر روغن‌های حیوانی است، اگرچه از پوست حیوانات متنوع مانند شترمرغ، مارمولک، تمساح، ماهی و کانگورو نیز در تولید چرم استفاده میشود، ولی پوستهای رایج به هفت گروه اصلی اعم از پوست گاو، گوساله، گوسفند، بره، بز، اسب و قاطر تقسیم میشوند.
ناگفته نماند، پوست پستانداران از سه لایه اپیدرم (یک لایه بیرونی نازک)، کوریوم یا درم (لایه مرکزی ضخیم) و یک لایه چربی زیر جلدی تشکیل شده است، برای ساخت چرم از لایه کوریوم یا درم استفاده و دو لایه دیگر به‌طورکلی حذف میشوند، پوست تازه حاوی ۶۰ تا ۷۰ درصد آب و ۳۰ تا ۳۵ درصد پروتئین است؛ همچنین در حدود ۸۵ درصد پروتئین را کلاژن تشکیل می‌دهد، کلاژن، پروتئین فیبری است که توسط پیوندهای شیمیایی در کنار هم قرار می‌گیرد.
چرم طبیعی از دباغی پوست خام جانورانی مانند گاو، گوسفند، شترمرغ، کروکودیل، مار و … به‌دست می‌آید، دباغی به فرآیندی اطلاق می شود که طی آن پوست فسادپذیر حیوانات را در مواد شیمیایی و گیاهی متفاوتی می خیسانند تا دوام بیابد، در نتیجه پوست به یک مادهٔ طبیعی پایدار، دایمی و انعطاف‌پذیر برای کاربردهای گوناگون تبدیل می شود.
چرم مصنوعی ترکیبی از روکش به نام skin و یک لایه اسفنج از جنس PVC یا PU است که بر روی پارچه پوشش داده می شود. محصول به دست آمده از این راه همان ظاهر و احساس چرم طبیعی را دارد و قیمتی مناسب تر را در مقایسه با چرم های طبیعی دارد.
درواقع چرم مصنوعی یک جایگزین ارزان قیمت تر برای چرم طبیعی است که با استفاده از مواد شیمیایی نظیر پلی اورتان ساخته می شود و با مواد پلاستیکی و دانه ای پوشیده می شود، این نوع از چرم شباهت زیادی به چرم طبیعی داشته و در نگاه اول نمی توان تفاوت چندانی را شناسایی کرد، ساختار رنگ و دانه بندی در چرم طبیعی نامرتب تر از چرم مصنوعی است و از مهم ترین تفاوت های آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
- در زمانی که یک قطعه از چرم مصنوعی برش می خورد لبه برش اغلب صاف و یک دست می باشد.
- چرم طبیعی دارای یک ساختار فیبری است که می توان آن را با ابزارهایی مانند ذره بین مشاهده کرد.
- چرم مصنوعی با حرارت دیدن ذوب می شود و می سوزد در حالی که چرم طبیعی در این هنگام می درخشد و فشرده می شود بدون آنکه آتش بگیرد.
- یکی دیگر از مهم ترین مشخصه های چرم طبیعی بوی آن است که منحصر به فرد می باشد اما برخی از کارخانه های تولید کننده چرم مصنوعی با اضافه کردن مواد معطر سعی می کنند این بو را به محصول خود بدهند.
فرآیند تولید چرم
در گذشته ساخت چرم به صورت سنتی انجام می‌گرفت، پوستهای تازه در آفتاب خشک می‌شدند و جهت نرم شدن، پوست را می‌کوبیدند و با نمک زدن و دود دادن کیفیت آن را حفظ می‌کردند، در عصر مدرن، فرآیند ساخت چرم شامل سه مرحله اساسی:
آماده‌سازی برای دباغی، دباغی کردن و پرداخت است، مرحله مقدماتی قبل از رسیدن به دباغی است که با کندن پوست حیوان شروع میشود و جهت محافظت، حمل و در انبار ذخیره میشود، در واقع پوست کنده شده ظرف چند ساعت پس از مرگ حیوان تجزیه میشود.
برای جلوگیری از وقوع این امر، قبل از مرحله دباغی پوست را با فرآیند دهیدراته کردن که شامل خشک شدن در هوا، نمک پاشی یا استفاده از اسیدها است محافظت می‌کنند.
در مرحله دباغی، نخست پوست را جهت تمیز و نرم شدن با آب شستو می‌دهند، موهای روی پوست معمولاً توسط فرآیندی به نام «آهک زنی» برداشته میشود که با غوطه‌ور کردن پوست‌ها در مخلوطی از آهک و آب صوت می‌گیرد، سپس مو و بافت‌های اضافی با دستگاه از بین می‌روند، سپس پوست‌ها را جهت شستشو دوباره و پاک کردن آهک، ساییدن (از بین بردن آنزیم پروتئینی غیر فیبری برای تقویت رنگ و شادابی چرم) و ترشی‌گذاری (برای تهیه یک پاک کننده و نرم کننده نهایی) پرداخت می‌کنند.
فرآیند دباغی از نام تانن (اسید تاننیک، جوهر مازو) گرفته شده است، تانن ماده ای است که آب را از بین شکاف‌های الیاف پروتئینی پوست جابجا می‌کند و باعث چسبیدن و سیمانی شدن این الیاف با یکدیگر میشود،
استفاده از گیاهان یکی از قدیمیترین روش‌های دباغی است که هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد، عصاره گیاهان از قسمت‌هایی مانند ریشه، پوست، برگ و بذر گیاهان گرفته میشود که سرشار از تانن هستند، پوست‌ها را داخل این عصاره‌ها قرار می‌دهند تا به خوبی شیره گیاهان داخل شکاف‌ها نفوذ کرده و پوست را اشباع کنند، مراحل مختلف دباغی گیاهان ممکن است تا هفته‌ها یا ماه‌ها به درازا بکشد، اما نتیجه نهایی وجود یک چرم مقاوم در برابر آب است.
در دباغی با مواد معدنی از نمک‌ها برای تولید چرمی نرم و پایدار استفاده میشود که روشی عالی برای تولید چرم‌های سبک است، استفاده از این روش می‌تواند مدت زمان دباغی را کوتاه‌تر کند، نمک کروم پرمصرف‌ترین ماده معدنی است، اما از نمک‌های آلومینیوم و زیرکونیوم نیز استفاده میشود، در دباغی با استفاده از مواد معدنی، پوست‌ها در حمام‌های نمک تحت فشار خیسانده میشوند تا واکنش شیمیایی نمک‌ها در الیاف پوست رسوب کنند.
دباغی با روغن، روشی قدیمی است که در آن روغن ماهی یا سایر روغن‌ها و مواد چرب را بر روی پوست خشک شده با ضربه اعمال می‌کنند تا رطوبت طبیعی پوست جای خود را به روعن دهد، از دباغی با روغن به طور عمده برای ساختن چرم ناشی از پوست بز کوهی یا شوکا استفاده میشود.
این چرمِ متخلخل و نرم می‌تواند بدون آسیب، به طور مکرر مرطوب و خشک شود، در این روش ممکن است طیف گسترده‌ای از تانن‌های مصنوعی که مشتق از فنل‌ها و هیدروکربن‌ها هستند نیز استفاده شود.
اصولاً چرمسازی، دانش استفاده از اسیدها، نمک‌ها، آنزیمها و تانن‌ها برای حل چربی ها و پروتئین‌های غیر فیبری و تقویت پیوند بین الیاف کلاژن پوست است.
پس از اتمام مراحل اولیه دباغی، پوست‌ها آماده پردازش و تبدیل به چرم هستند، در این مرحله، پوست دباغی شده کاملاً خشک و رنگ‌آمیزی میشود تا رنگ مناسبی به آن داده شود، روش‌های متداول شامل رنگ‌آمیزی با دستگاه، اسپری کردن، رنگ‌آمیزی با قلم مو و لکه‌گذاری رنگی است، سپس برای چرب کردن و نرم شدن، افزایش استحکام و دوام به پوست‌ها روغن و گریس‌های مخصوص می‌زنند.
سپس چرم با رطوبت ۱۴ درصد در هوا خشک میشود، روش‌های دیگر که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل چسب زدن یا خشک کردن در خلاء است، چرم خشک شده جهت بازسازی با خاک اره (پوشال) تا ۲۰ درصد رطوبت پرداخت میشود، سپس سطح دانه‌ای چرم برای مقاومت بیشتر در برابر آب، گرما و سرما، سایش، ترک خوردگی، پوست انداختن، کشیده و نرم میشود، حالا چرم طبیعی برای تولید انواع محصولات مختلف آماده است.
تاریخچه چرم در ایران
ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله اولین و قدیمی ترین تولید کنندگان چرم در جهان می باشند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان دهنده این میباشد که ایرانیان از حدود ۱۵۰۰ سال قبل از پوست برای تهیه لباس، کفش و ابزار جنگی استفاده می کردند تولیدات انواع پوست در دوره عباسی در سراسر قلمرو اسلامی پر رونق بوده است.
تجارت چرم و پوست پس از حمله مغول ها نیز پر رونق بود در دوره تیموری نیز چرم برای ساخت جلد کتاب ها استفاده زیادی داشته علاوه بر این در این دوره نیز چرم به عنوان استفاده در هنر های دستی نیز استفاده می شده در گذشته چرم برای نگارش استفاده بسیاری داشته به طوری که برای نوشتن فرمان های داریوش از چرم استفاده می کردند دلیل انتخاب چرم برای نگارش قطعا می تواند ترکیب مقاومش باشد که عمر بالایی را دارا می باشد.
وجود واژه‌هایی مانند ادیم، کیمخت، ساغری، تیماج، سختیان در زبان پارسی قبل از اسلام و همچنین وجود واژه های مرتبط با وسایل و ابزار های چرمی مانند سختک، کمربند، انگشتیان، مشک و … در متون قدیمی نشان دهنده استفاده گسترده از چرم در ایران پیش از اسلام است، چرم از پوست حیوانات زیادی تهیه می شود و تقریبا از ابتدا با بشریت همراه بوده است، طی سالها و با پیشرفت بشر، انواع مختلف چرم به وجود آمده اند.
به نوشته ابن یمین، ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گاومیش و گاو و گوسفند برای نوشتن برروی آن استفاده می‌کردند وابن یمین در نوشته‌ها یش بر نوشتن فرمان های داریوش بر روی چرم اشاره کرده است.
بنا بر برخی روایات اوستا را بر دوازده هزار قطعه پوست گاو نوشته بودند، همچنین پوست نوشته‌هایی که در اورامان کردستان یافت شده و در موزه بریتالنیا نگهداری میشود نشان دهنده استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است،
نوشته های خواجه رشید الدین مربوط به دوران پس از حمله مغول، نشان گر رونق تجارت چرم و پوست در ایران بوده است، این اسناد گواه شهرت برخی شهرها مانند تبریز و شیراز در این دوره است، در دوره قاجار، همدان مرکز مهم تولید نوعی چرم، معروف به “چرم همدانی” بوده، که از پوست گوسفند تهیه می شد، در سال ۱۲۶۷ از جمله کارهایی که امیر کبیر به نمایشگاهی در لندن فرستاد پوست بود.
به علاوه در این دوره صادرات پوست و چرم، از اغلب شهرهای ایران به روسیه و عثمانی و هند رونق بسیار داشت، علاوه بر همدان، شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم سهم به سزایی داشتند، اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال ۱۳۰۸ شمسی در شهر تبریز بنا شد و پس از آن در همدان، تهران و اصفهان نیز کارخانه هایی تاسیس شدند.
تاریخچه چرم در جهان
به طور کلی ساخت چرم یک هنر باستانی است که بیش از ۷۰۰۰ سال تاریخ دارد، انسان بدوی حیوانات وحشی را برای غذا شکار می‌کرد، سپس پوست را از لاشه حیوانات مرده جدا و از آن به عنوان سایبان، لباس و کفش استفاده می‌کرد، نخستین سابقه استفاده از پوست حیوانات به دوره پالئولیتیک می‌رسد، نقاشی‌هایی که در غارهای نزدیک لریدا در اسپانیا کشف شد.
استفاده از لباس ساخته شده از پوست حیوانات را نشان می‌دهد، در همین راستا، پوست کنده شده حیوانات به سرعت فاسد و تجزیه می‌شدند، بنابراین به روشی برای نگهداری نیاز بود، اولین روش، اعمال چربی حیوانات بر روی پوست بود، این عمل تاحدودی دوام پوست را افزایش می‌داد و همچنین باعث نرم شدن آن نیز می‌شد،
انسان بدوی کشف کرد که دود ناشی از آتش گرفتن چوب نیز می‌تواند پوست را مقاوم کند، همچنین با تزریق شیره برگ‌ها، شاخه‌ها و میوه‌های درختان و گیاهان خاص، پوست را تقویت می‌کردند، به‌طورکلی، دباغی با گیاهان را می‌توان نخستین روش در تولید چرم از دوران بسیار قدیم دانست.
اندازه سورت‌‌‌بندی چرم
نوع حیوان (مثلا چرم بز و گوسفند نسبت به گاو و شترمرغ دارای قیمت پایین‌تری می‌باشند).
درجه‌‌‌بندی (جور‌‌‌بندی - سورت‌‌‌بندی) چرم
چرم درجه یک چرمی است که:
دارای رخی کاملاً سالم باشد.
هیچگونه اثر بریدگی یا بیماری و یا اصطلاحاً کارد مال در سطح آن دیده نشود.
در سطح خارجی آن بقایای جراحت، مرض یا علامت گندیدگی و فساد نباشد.
پشت چرم (نطع چرم) لش دار باشد (یعنی دارای ضخامت کافی باشد).
در صورت داشتن ضایعات، ضایعات محدود به ۱ تا ۲ مورد باشد و فاصله این ضایعات تا لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد.
در نهایت فرم اصلی خود را کاملاً حفظ کرده باشد.
چرم درجه ۲
چرم درجه دو چرمی است که:
آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن کمتر از یک پنجم کل چرم باشد.
ضایعات متراکم بوده و فاصله این ضایعات از لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد.
ضایعات در امتداد ستون فقرات یعنی در وسط چرم نباشد.
چرم درجه ۳
چرم درجه سه چرمی است که:
آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن بیشتر از یک پنجم کل چرم نباشد.
ضایعات در روی چرم پراکنده نباشند.
در روی سطح چرم یک یا دو نقطه فساد، بقایای زخم و جراحت دیده شود.
چرم درجه ۴
چرم درجه چهار چرمی است که:
چنانچه ضایعات چرم درجه سه (بریدگی و جراحات) در امتداد ستون فقرات(یعنی در وسط چرم) باشد این چرم چرم درجه چهار نامیده میشود.
محاسبه سطح مفید چرم
سطح مفید چرم را از طریق فرمول زیر محاسبه می‌کنند.
(چرم کل سطح-استفاده قابل غیر نواحی کل سطح*100)/(چرم کل سطح)= درصد سطح مفید
خیلی زود استفاده از نمک‌های خاکی حاوی «زاج» به عنوان ماده دباغی کننده جهت تولید چرم سفید کشف شد، نقاشی‌های دیواری و آثار باستانی در مقبره‌های مصر نشان از آن دارد که از چرم برای صندل، لباس، دستکش، ملحفه، پوشش بستر، کفن برای دفن مردگان و تجهیزات نظامی استفاده می‌شده است.
یونانیان و رومیان باستان نیز از چرم بسیار استفاده می‌کردند، رومی‌ها چرم را در مقیاس گسترده‌ای برای کفش، لباس و تجهیزات نظامی از جمله سپر، زین و پوشش نظامی به کار می‌بردند، حفاری مکان‌های زندگی رومیان در بریتانیا باعث شد که مقادیر زیادی از محصولات چرمی مانند کفش و لباس کشف شوند.
با کشف و معرفی مواد شیمیایی مانند آهک و اسید سولفوریک، به تدریج روش‌های سنتی رها شدند و تولید چرم به آرامی به یک سری فرآیندهای مبتنی بر عوامل شیمیایی تبدیل شد، رشد و صنعتی شدن جوامع اروپایی در سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی باعث ایجاد تقاضا برای بسیاری از انواع جدید چرم همانند تسمه برای حرکت دادن چرخ ماشین‌ها، چرم های مخصوص مورد استفاده در صنعت نساجی، چرم برای حمل و نقل و اثاثه یا لوازم داخلی مبلمان خانگی شد.
وت بلو
پوست‌هایی که بعد از سالامبور شدن با استفاده از نمک کروم قلیائی، دباغی شده باشند وت بلو می‌گویند.
وت و بلو که به معنای خیس و آبی می‌باشند به این دلیل به این پوست‌ها گفته میشود چون، پوستهای دباغی شده کرومی خیس هستند و رنگ نمک کروم که رنگی آبی است به خود گرفته‌اند.
کراست
به پوست‌هایی گفته میشود که در مراحل دباغی پس از وت بلو، به آنها پر کننده‌های روغنی و برخی اسیدها اضافه می‌کنند.
دایکراست
زمانی که چرم کراست در بالابان (درام) رنگرزی شود به آن چرم دایکراست گفته میشود.
در دایکراست مراحل فینیشینگ هنوز اعمال نشده است.
چرم بوراک (سورت ایکس)
به چرم‌هایی که فاقد ابعاد طبیعی دام بوده و یا رخ رفتگی داشته باشند چرم بوراک گفته میشود.
مانند چرم بزی زیر ۲ پا (۲ فوت) با شکل غیر طبیعی.
چرم بزی چپش
این اصطلاحی است که به چرم بزغاله با ابعادی بین ۲.۷۵ تا ۴ پا گفته میشود.
چرم بزی جوراب گیر
در حقیقت همان چرم بزی چپش است و این اصطلاح بیشتر در بین تولید کنندگان کفش(صنعت کفش) رایج میباشد.
چرم منجول
به چرم بزی گفته میشود که در قسمت وسط آن سوراخ‌های متعددی که در کنار هم قرار گرفته‌اند وجود داشته باشد.
این سوراخ‌ها بر اثر تجمع کنه در قسمت کمر پوست حیوان و در فصل زمستان ایجاد می‌گردد. علت تجمع کنه‌ها در این قسمت موی بلند و گرمتر بودن آن نسبت به دیگر قسمت‌ها میباشد.
در اواخر قرن نوزدهم، اختراع اتومبیل موتوری و ساخت جاده‌ها، تقاضای برای تولید و ارسال محصولات چرمی از جمله کفش زنانه افزایش یافت، در همین راستا، استفاده از نمک‌های کروم به تصویب رسید و دباغی با کروم به عنوان مدرن‌ترین روش چرمسازی تثبیت شد، امروزه، روش‌های تولید چرم در اختیار صنعت فشن قرار گرفته است و زیبایی و در جریان مد روز قرار گرفتن، شیوه نگرش انسان را به تمامی تغییر داده است، به‌طورکلی، محصولات چرمی در دنیای امروز منعکس‌کننده نحوه زندگی و تمایل و خواسته‌های ما انسان‌ها است.
ارزش و محبوبیت چرم
با پوشیدن و استفاده از محصولات چرمی، می‌تواند منحصر به بودن را از نگاه دیگران مشاهده کرد، مگر می‌توان مردی با کاپشن چرمی و یا بانویی را با پالتو چرمی دید و بی تفاوت از کنارش گذشت؟ چرم در خود شخصیتی دارد که آن را به فرد منتقل می‌کند، چیزی به مانند لوکس بودن و احترام برانگیز بودن است، فارغ از کیفیت و دوام بالا، زیبایی و جذابیت ظاهری چرم اولویت نخست تمام افرادی است که به دنبال جریان مد در حرکت هستند و به استایل خود اهمیت می‌دهند.
مهم ترین کشور های تولید کننده چرم در جهان
در حال حاضر، شش کشور برتر تولید کننده این محصول عبارتند از: چین، ایتالیا، هند، برزیل، کره و روسیه که سهم عمده ای از تولید ومصرف این ماده سودآور را در اختیار دارند، پوست استفاده شده در صنایع چرم این کشورها بیشتر از کشورهایی که امکان فرآوری و تبدیل به محصولی با کیفیت را ندارند وارد میشود، حدود ۸۰ درصد از تولید چرم در جهان به کشور چین تعلق دارد.
کاربردهای رایج چرم
امروزه، چرم به شکل قابل توجهی در دنیای مد و دکوراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد، چرم در ساخت انواع گوناگون لوازم جانبی از جمله مبلمان و لوازم منزل و روکش صندلی اتومبیل به کار می‌رود، همچنین، این ماده‌ی زیبا با طرح و رنگی متنوع به صورت گسترده‌ای در تولید کیف چرم و کفش به کار گرفته میشود، کمربند چرم، بند ساعت و بسیاری از اکسسوری چرم دیگر از جمله محصولاتی هستند که بین عموم مردم از محبوبیت بسیار زیادی برخوردارند.
در صنعت چرمسازی چرم به دو نوع سبک و سنگین تقسیم می شود:
چرم سبک: چرم تولید شده از پوستهای گوسفند- بز- بزغاله و بره چرم سبک نامیده می شود و به علت ظرافت به مصرف آستری- دوخت لباس- کلاه- دستکش و کفی کش و …. می رسند و نیز از چرم بزی در دوخت کفشهای ظریف زنانه استفاده می شود.
چرم سنگین: چرم تولید شده از پوستهای گاو- گاومیش- گوساله- اسب و شتر و … چرم سنگین نامیده می شود این نوع چرم به علت داشتن استحکام و مقاومت بیشتر به مصرف زیره و رویه کفش- پوتین و تسمه های ماشین آلات صنعتی و … می رسند.
افزون بر دسته بندی کلی بالا انواع چرم طبیعی که مصارف گوناگون بیشتری دارند به شرح زیر می‌باشند:
– چرم رویه کفشی: که از پوست گاو و گوساله و بز ساخته می شود.
– چرم رویه لباسی: از پوست گوسفند ساخته می شود و بسیار نرم و لطیف است.
– چرم زیره کفش: از پوست گاو و گاومیش ساخته می شود.
– چرم کرومی چاپی: چرمی است رویه آن به طور مصنوعی نقش داده می شود این چرم از پوست گاو که رویه نامرغوبی دارد ساخته می شود.
– چرم جیر: از پوست گوساله و بز تهیه می شود. جیر چرمی است که در اثر پرداخت کردن سطح گوشتی (سطح لش) پوست به صورت مخملی درآمده است.
– چرم اشبالتی (Splitcalf): چرمی است شبیه جیر اما از ورقه ورقه کردن چرم های ضخیم گاوی بدست می آید.
– چرم نو بوک (Side Nubuck): از پوست گاو تهیه می شود و چرمی است که رخ آن با ظرافت پرداخت شده است.
– چرم ورنی (لاکی) (Patent Leather): این نوع چرم از پوست گاو و گوساله تهیه می شود و رویه آن را با لعاب لاکی پوشش می دهند.
برای دوخت محصولات چرمی، خصوصاً کیف‌های چرمی از دوخت‌های متفاوتی استفاده میشود. دوخت‌هایی که هر کدام به نوعی می‌توانند به زیبایی هر چه بیشتر محصول کمک کنند. البته هر چند این دوخت‌ها می‌توانند عامل مهمی در زیبایی بخشیدن به محصولات گردند اما عدم رعایت به اصول و قواعد دوخت خود عاملی در جهت پایین بردن کیفیت تولید می‌گردد.
اصول و قواعدی همچون:
۱. انتخاب صحیح نمره نخ (هماهنگی ضخامت نخ با اندازه و نوع محصول).
۲. انتخاب رنگ مناسب نخ با رنگ محصول.
۳. انتخاب نوع دوخت.
۴. یک اندازه بودن فواصل دوخت.
۵. صاف و یک دست بودن نخ دوخت (عدم وجود تاب در نخ)
۶. کیفیت مناسب نخ (یک دست بودن نخ از نظر قطر).
برخی از انواع دوخت ها
در ادامه این مطلب به انواع دوخت در چرم می پردازیم:
دوخت شلال
در این نوع از دوخت که یک در میان صورت می‌گیرد کوک‌های پشت و رو دقیقاً به یک اندازه هستند.
روش دوخت
سوزن را از پشت کار وارد سوراخ اول کرده و از روی کار بیرون می‌آوریم و وارد سوراخ دوم می‌کنیم و پشت کار بیرون آورده و وارد سوراخ سوم می‌کنیم و تا انتها به همین ترتیب ادامه می‌دهیم.
ترتیب پر شدن سوراخ ها:۱ به ۲ ۳ به۴ ۵ به ۶ ۷ به ۸ و... (فواصل سنبه ۰/۵ سانت به ۰/۵ سانت).
دوخت ساقه دوزی پشت بخیه شده
در این دوخت خانه‌های پشت تماماً پر هستند (دوخت دو طرفه یا دوخت دورو).
در این نوع از دوخت پشت کار به صورت دوخت بخیه‌ای، منظم در می‌آیند.
ترتیب پر شدن سوراخ ها:۱ به 3 2 به 4 3 به 5 6 به 8 7 به ۹ و... (فواصل سنبه ۰/۵ سانت به ۰/۵ سانت).
دوخت ساقه دوزی پشت شلال
در این نوع از دوخت کوک‌های پشت به صورت یک در میان زده میشوند.
ترتیب پر شدن سوراخ ها: ۱ به ۳ ۲ به ۵ ۴ به ۷ ۶ به ۹ و... (فواصل سنبه ۰/۵ سانت به ۰/۵ سانت).
دوخت ساقه دوزی
در این نوع از دوخت ساقه دوزی، دوخت پشت یک در میان کوچک و بزرگ می‌باشند. پر شدن سوراخ ها:۱ به 3 2 به 4 3 به 5 4 به 6 5 به ۷ و... (فواصل سنبه‌ها ۰/۵ سانت، ۱ سانت به ترتیب).
این سبک از دوخت دقیقاً مانند دوخت ساقه دوزی (پشت بخیه یا دوخت دورو) میباشد با این تفاوت که فاصله سنبه‌ها به ترتیب، ۰/۵ سانت و ۱ سانت هستند و به همین علت دوخت پشت کوک‌ها یک در میان کوتاه و بلند می‌گردند.
دوخت بخیه
به این دوخت که حالت چرخ دوزی را دارد بخیه ساده نیز می‌گویند.
پشت این دوخت یک در میان کوچک و بزرگ میباشد.
ترتیب پر شدن سوراخ ها: ۱ به ۲ ۲ به ۳ ۳ به ۴ ۴ به ۵ و...
روش دوخت
۱. در شروع دوخت سوزن را که از سوراخ اول رد کردیم به اندازه طول چرم (کمی بلندتر) از ابتدای نخ را رها می‌کنیم.
۲. سپس نخ را که از سوراخ اول عبور دادیم از سوراخ دوم و از یک طرف نخ اضافی که در ابتدا در پشت گذاشته‌ایم برمی گردانیم.
۳. اکنون از طرف دیگر نخ اضافی، سوزن را عبور داده (تا نخ اضافی در بین آنها قرار گیرد) و از سوراخ سوم بیرون می‌آوریم.
۴. با ادامه این عمل تا انتها، پشت دوخت یک خط ممتد که روی آن حلقه حلقه نخ قرار گرفته و روی دوخت بخیه‌ای منظم ایجاد گردیده بوجود می‌آید.
دوخت سرکج
در دوخت سرکج که مناسب‌ترین دوخت جهت نخ و تریشه میباشد پشت و روی کار دقیقاً یکی است.
روش دوخت
۱. ابتدا نخ را از طرف پشت کار از سوراخ اول عبور داده و از بالای چرم (لبه کار) به صورت اریب برگردانده و وارد سوراخ دوم می‌کنیم.
۲. این عمل را تا انتهای کار ادامه می‌دهیم تا دوخت در تمامی لبه کار به صورت اریب (کج) و منظم قرار گیرند.
ترتیب پر شدن سوراخ‌ها: ۱ به ۲ ۲ به ۳ ۳ به ۴ ۴ به ۵ و...
دوخت زیگزاک
پشت و روی این نوع از دوخت به صورت معکوس (قسمت پر روی کار قسمت خالی پشت و بلعکس) میباشد.
روش دوخت
روش این نوع از دوخت دقیقاً شبیه دوخت سرکج میباشد با این تفاوت که وقتی دوخت به انتهای کار رسید برگشت داده شده و از جهت دیگر به صورت اریب مخالف بر روی دوخت‌های قبل قرار می‌گیرند.
ترتیب پر شدن سوراخ ها
از راست به چپ 1 به 2 2 به 3 3 به 4 4 به 5 و...
از چپ به راست ... و ۵ به ۴ ۴ به ۳ ۳ به ۲ ۲ به ۱
دوخت ضربدری لبه کار
برای دوخت ضربدری ابتدا همان دوخت سرکج را از یک طرف و به صورت یک در میان و از خانه‌های فرد تا انتها انجام داده و سپس دوخت را از سمت دیگر و در خانه‌های زوج ادامه می‌دهیم.
در این نوع از دوخت پشت و روی کار دقیقاً مثل هم هستند.
ترتیب پر شدن سوراخ ها:
از راست به چپ: ۱ به ۳ ۳ به ۵ ۵ به ۷ ۷ به ۹ و...
و از چپ به راست ... و ۸ به ۶ ۶ به ۴ ۴ به ۲
دوخت دندانه موشی
در این دوخت دو طرفه که کوک‌ها به صورت اریب می‌باشند پشت و روی دوخت مشابه است.
از این نوع دوخت بیشتر جهت لبه کار و تزیینات روی کار استفاده میشود.
روش دوخت
جهت دوخت ابتدا یک ردیف سرکج تا انتها دوخته میشود و سپس به صورت شلال برمی گردد.
ترتیب پر شدن سوراخ ها:
رفت ۱ به ۲ ۲ به ۳ ۳ به ۴ ۴ به ۵ و...
برگشت یک در میان به صورت شلال
دوخت دندانه موشی
جهت این نوع از دوخت دندانه موشی، خانه به خانه عمل میشود یعنی ابتدا یک خانه دوخته میشود و سپس خانه بعد.
روش دوخت
۱. برای دوخت این نوع از دندانه موشی ابتدا نخ را از سوراخ اول عبور داده از بالای کار (چرم) رد می‌کنیم و دوباره به سوراخ اول بر می‌گردانیم.
۲. سپس نخ را به صورت افقی وارد سوراخ دوم کرده و از پشت کار آن را بیرون آورده و از روی کار رد کرده و دوباره وارد سوراخ دوم می‌کنیم.
3. نخ را که از سوراخ دوم بیرون آمده از بالای کار (چرم) گذرانده و از پشت سوراخ سوم آن را بیرون آورده و به صورت افقی وارد سوراخ چهارم می‌کنیم.
4. این عمل را تا انتهای دوخت به همین ترتیب ادامه می‌دهیم.
ترتیب پر کردن سوراخ ها
یک شلال افقی + یک شلال عمودی
دوخت ضربدری (جهت وسط کار)
۱. در این روش از دوخت که دو ردیف سنبه به موازات یکدیگر بر روی کار زده میشود ابتدا نخ را از پشت سوراخ اول ردیف پایین عبور داده و از روی کار وارد سوراخ دوم ردیف بالا می‌کنیم.
۲. سپس نخ را از سوراخ سوم ردیف پایین بیرون آورده و وارد سوراخ چهارم ردیف بالا می‌کنیم.
۳. این عمل را تا انتهای دوخت ادامه می‌دهیم.
۴. در انتها نخ را برگردانده و مشابه دوخت رفت، دوخت را به صورت برگشت ادامه داده و از سوراخ‌های خالی عبور می‌دهیم تا دوخت ضربدری ایجاد گردد.
آماده کردن پوست خام گاوی و گوساله برای دباغی
پوستهای سنگین به پوستهای گاو و گوساله گفته میشود تفاوت بزرگ در ساخت و ساز آنها با پوستهای سبک وجود ندارد. اختلاف آنها با پوستهای سبک را از نظر دباغی می‌توان در زمینه‌های زیرین دانست:
خیساندن
در مرحله خیساندن نخست بخش‌های اضافی پوست مانند دم یا پاچه‌‌ها جدا شده و در صورت لزوم پوستهای بزرگ و سنگین شقه میشوند. درباره پوستهای خشک باید دقت شود در مراحل آغازین خیساندن از اعمال مکانیکی پرهیز شود. کار خیساندن پوست معمولاً در حوضچه، پادل یا بالابان انجام می‌گیرد. برای جلوگیری از فعال شدن سریع باکتری‌ها و همچنین جلوگیری از ژلاتینی شدن پوست این فرایند در دمای حداکثر ۲۵ درجه انجام می‌گیرد.
این مرحله استفاده از مواد ضد باکتری و عوامل مرطوب کننده و مواد بازی کم و بیش ضعیف مانند کربنات سدیم برای کمک به سست کردن موها و ایجاد تورم مناسب پیشنهاد میشود همچنین در اثر تورم زیاد راه نفوذ آب به درون پوست بسته شده و چرم به دست آمده دو پوست می‌گردد.
وجود ۳ درصد نمک به حل شدن پروتئین‌های میان بافتی کمک کرده و خیس شدن پوست را تسریع می‌کند و چنانچه پس از مرطوب شدن پوست لش‌زنی انجام شود کمک زیادی به نفوذ بقیه مواد از طرف لش می‌نماید.
آهک‌زنی و مو زدایی
هدف از عمل آهک‌زنی و مو زدایی حذف موها، اپیدرم و تا حدی پروتئین‌های میان بافتی و آماده‌سازی پوست برای از بین بردن گوشت‌های سست و چربی‌ها با عمل لش‌گیری است. در مرحله آهک‌زنی نیروهای هیدروژنی بین رشته‌های پروتئینی مجاور شکسته شده و در نتیجه مقدار گروه‌های اسیدی و بازی قابل دسترس پوست از حالت طبیعی بیشتر میشود.
دباغان تجربی این پدیده را باز شدن پوست می‌نامند. در این مرحله پروتئین‌های کروی با داشتن گروه‌های اسیدی و بازی زیاد حلالیت بیشتری نسبت به کلاژن خواهند داشت اختلاف اسیدی کراتین با کلاژن، وجود پیوند دی سولفید زیاد در کراتین است. بودن یک ماده احیاکننده این پیوند را به گروه‌های اسیدی مبدل می‌سازد که در محیط قلیایی آهک محلول خواهند بود.
از همین رو به کارگیری مواد احیاکننده به همراه آهک پایه‌ی فرایند مو زدایی را تشکیل می‌دهد. در مرحله آهک‌زنی چربی‌های طبیعی پوست که ساختمان لیپیدی پیچیده‌ای دارند مانند فسفولیپیدها لستین‌‌ها و سفالین به آسانی از پوست حذف میشوند. در حالی که تری گلیسریدها به علت حلالیت پایین صابون کلسیم اسیدهای چرب به سختی از پوست جدا میشوند. فرایند مو زدایی با کاربرد از مواد احیاکننده و قلیا، یک واکنش نوکلئوفیلیک است.
- این مکانیسم اثر مو زدایی دیگر نوکلئوفیل‌‌ها مانند دی متیل آمین را نیز توجیه می‌کند.
- قدرت نوکلئوفیل‌های مختلف در مو زدایی به ترتیب زیر است.
RS-S2 > CN-> (CH)2NH>S2O4>OH->SO> SO3
ترکیب‌های مو زدایی می‌تواند شامل سدیم سولفید و سولفیدرات باشد. سدیم سولفید در آب هیدرولیز شده و ایجاد سدیم سولفیدرات و سود می‌کند. سود تولید شده PH محیط را به شدت افزایش می‌دهد و ممکن است بر میزان تورم پوست اثر نامطلوب بگذارد پس در برخی فرایندهای ساخت، استفاده از سولفیدرات ترجیح داده میشود زیرا بدون ایجاد تغییراتی در PH اثر احیاکنندگی خوبی دارد.
ارسنیک سولفید نیز ویژگی مو زدایی متوسطی دارد، لیکن امروزه به دلیل سرعت واکنش کند و سمی بودن دیگر کاربردی ندارد.
سدیم سیائید نیز بر مو تاثیر ندارد و تنها سبب جدا شدن آن از سطح پوست می‌گردد. این ماده نیز به علت سمی بودن دیگر استفاده نمی‌شود. البته باید به یاد داشت که هیدروژن سولفاید متصاعد شده از محلول سولفید نیز به شدت سمی است.
سدیم هیدرو سولفیت - یک احیا کننده با قدرت متوسط است که معمولاً در مخلوط با سدیم سولفید و سولفیدرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دی متیل آمین سولفات - احیا کننده‌ای با قدرت میانه که ساز و کار آن بیشتر مورد گفتگو قرار گرفته است.
مو زدایی را با شیوه اکسیداسیون نیز می‌توان انجام داد جز شیمیایی معادل در فرآیند دی اکسیدکلر میباشد که پیوند دی سولفیدی را به گروه سولفونیک اسید مبدل می‌سازد. PH محیط با تیو گلیکولیک اسید بین ۳ تا ۵/۳ تنظیم می‌گردد.
ویژگی سفیدکنندگی دی اکسیدکلر سبب سفید شدن سطح پوست نیز می‌گردد. پس از کامل شدن واکنش اکسید کننده اضافی را با تیو سولفات خنثی می‌کنند زیرا باقی ماندن آن موجب تبدیل کرم ۳ ظرفیتی به ۶ ظرفیتی میشود که خود دشواری‌هایی را در ادامه فرایند پدید می‌آورد. گوگرد آزاد شده در فرایند خنثی‌سازی خواص سودمند را به برخی انواع چرم می‌دهد. همچنین ادعا میشود که کلر جذب شده توسط کلاژن استحکام چرم را افزایش می‌دهد.
این روش پر هزینه است و همچنین PH کار به جای قلیایی بودن اسیدی است، از همین رو تنظیم و تغییر PH برای شروع مراحل بعدی ضروری میباشد. این روش از دیدگاه آلوده‌سازی محیط زیست کم و بیش بهتر بوده و پساب خروجی عاری از یون سولفید خواهد بود. برای چرم‌های سنگین بیشتر روش مو زدایی با تخریب ساختمان مو همراه است. برای چرم گوسفندی روش حذف مو بدون تجزیه شیمیایی انجام می‌گیرد. این روش کم هزینه و سریع است که در آن غلظت بالای مواد احیاکننده موجب تخریب کامل و حذف آن از پوست می‌گردد.
لش‌گیری
لش‌گیری کاری است برای جداسازی و حذف همگی بافت‌های غیر ضروری چربی و ضایعاتی که در طرف لش پوست قرار دارد. این کار معمولاً پس از آهک‌زنی و مو زدایی انجام میشود. در هنگام لش‌گیری کارگر اقدام به دورگیری و جدا کردن نواحی ریشه ریشه شده و آویزان شده دور پوست می‌نماید. لش‌گیری به وسیله دستگاه یا دستی با کارد انجام می‌گیرد.
ورقه کردن
پس از مرحله آهک دادن و لش‌زنی (و یا پس از دباغی با کروم) می‌توان کار ورقه کردن و تقسیم پوست به دو یا چند لایه را انجام داد که بدین‌سان یک لایه رخ‌دار و یک یا چند لایه دیگر از طرف لش حاصل میشود. این عمل کمکی است به یکنواخت کردن قطر پوست زیرا قطر پوست در نواحی مختلف بدن حیوان متغیر است برای نمونه پوست گردن گوساله دو برابر سایر بخش‌ها، کلفتی دارد.
یکنواختی قطر پوست به انجام دادن دیگر مراحل دباغی نیز کمک می‌کند.
به لایه فاقد رخ به دست آمده اشبالت گفته میشود. این لایه پس از دباغی کاربردهای گوناگونی در تهیه دستکش و کفش ورزشی خواهد داشت. در زمینه‌هایی هم با ایجاد رخ ساختگی (مصنوعی ) رویه لایه اشبالت آن را برای کاربردهای معمولی آماده می‌سازند.
آهک زدایی - آنزیم دادن و اسیدی کردن
در ادامه به آهک زدایی و اسیدی کردن پوست حیوان می پردازیم:
الف) آهک زدایی
همان‌گونه که درباره پوستهای سبک گفته شد هدف از سه مرحله بالا، آماده سازی پوست برای مرحله دباغی است تا پوستی که دارای PH حدود ۱۲ بوده و در الیاف آن مواد شیمیایی ناخواسته و محصولات تجزیه پروتئین‌‌ها یافت میشود برای دباغی آماده کنند. این مرحله موجب پاک شدن شبکه کلاژنی پوست از این مواد ناخواسته خواهد شد در سه مرحله بالا که معمولاً به دنبال هم و بدون وقفه انجام میشود ترتیب و روش عمل همان است که درباره پوستهای سبک گفته شد. آهک‌زدائی با یک شست و شوی اولیه با جریان آب آغاز شده و با حذف سولفید اضافی که با آزمایش استات سرب قابل مشاهده و کنترل است ادامه می‌یابد. آب گرم ۳۵ درجه سانتی‌گراد نفوذ بهینه‌ای در پوست دارد و فرآورده‌های هیدرولیز شده را از پوست خارج می‌کند.
حال اینکه آهک در آب سرد حلالیت بیشتری دارد. از همین رو در برخی روش‌های ساخت شست و شو در دو مرحله، یک بار با آب گرم و یک بار با آب سرد انجام میشود. خنثی‌سازی شیمیایی با افزایش اسید یا یک نمک اسیدی انجام می‌گیرد. اسید به کار رفته یک اسید ضعیف بوده و نباید موجب اسیدی شدن سریع سطح و ایجاد تورم اسیدی شود. و چنانچه به درون پوست سریع نفوذ نکند درون پوست قلیایی باقی می‌ماند و ناحیه بین سطح و مغز پوست تورمی نخواهد داشت. این اختلاف تورم در پهنه‌های گوناگون پوست سبب گسیختگی الیاف و دو پوست شدن چرم می‌گردد.
مقدار مواد آهک‌گیر و میزان نفوذ مواد آهک‌گیر بستگی به شرایط لازم برای مراحل بعدی و همچنین نوع چرم مورد نظر خواهد داشت و چنانچه لازم باشد در مرحله بعدی به پوست آنزیم داده میشود. در این صورت PH حدود ۹ تنظیم میشود. باید توجه داشت در پوستهای سنگین پس از سوکینگ سولفید سدیم و آهک به درون آن یا درام دارای پوست خام افزوده میشود. با این کار هم حذف مو و هم لایمینگ انجام می‌پذیرد.
ب) آنزیم دادن
تا زمانی نه چندان دور معمول بود که پوست آهک‌زدایی شده را در یک پادل پر از خون آبه در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد جای داده به آن چند سطل مدفوع سگ یا فضله مرغ می‌افزودند و چند ساعت به آن حرکت مکانیکی می‌دادند تا با قضاوت یک فرد آزموده و کارشناس، چرمی نرم و کش‌دار به دست آید. سپس روشن شد این اثر به علت وجود آنزیم‌های پروتئاز در مدفوع حیوانات است. از همین رو Roham پیشنهاد کرد این آنزیمها از منابع طبیعی خود استخراج و در فرآیند مصرف گردند تا بدین‌سان شرایط قابل کنترل و تکرارپذیری بدست آید.
منابع اولیه آنزیمها عبارت بودند از لوزالمعده سگ، گراز و معده گوساله. امروزه افزون بر این منابع، از روش‌های بیو تکنولوژیک برای تولید این آنزیمها بهره گرفته میشود. بر اثر این عمل آنزیمها پروتئین‌های غیر کلاژنی و ژلاتینی بین الیاف تجزیه و از پوست خارج میشوند. در ایران عمل آنزیم دادن به پوست به اوروپونی کردن معروف است. نام تجاری یک محصول آنزیماتیک است که به وسیله کمپانی "Roham " تولید می‌گردد. آنزیم دادن به چرم‌های زیره به مقدار کم و در مدت زمان کوتاه انجام میشود.
PH مناسب هر آنزیم بیشتر توسط تولیدکننده آنزیم پیشنهاد می‌گردد. مقدار کاربرد آنزیم معمولاً ۱ تا ۲ درصد وزنی است و برای چرم گوساله زمان یک ساعت کافی میباشد. ولی اگر چرمی نرم‌تر و کش‌دار مانند چرم مبلی در نظر باشد زمان بیشتری لازم خواهد بود.
پ) اسیدی کردن
اسید و نمک‌زنی را در بحث گوسفندی کامل بازگو نمودیم و شالوده کار برای پوستهای سنگین نیز همان است، تنها یادآوری مهم این است که در برابر پوستی که کاملاً اسیدی شده باشد در صورتی که در همان PH پایین دباغی گیاهی گردد، نتیجه خوبی نخواهد داد. در PH پایین مواد دباغی گیاهی به تندی در سطح پوست تثبیت گردیده چرم سختی را پدید می‌آورند. به همین دلیل در هنگام اسیدی کردن پوستهای سنگین برای دباغی گیاهی با افزودن سدیم استات و با کاربرد یک اسید ضعیف مانند لاکتیک یا اسید استیک اسید PH را تا ۱۴ افزایش می‌دهند.
پوستین‌دوزی و خزدوزی
پوستین‌دوزی یکی از صنایع رایج دوره صفوی بود. در این حرفه از سه نوع پوست استفاده می‌شد. پوست سمور که از روسیه وارد می‌شد، بسیار گران قیمت بود و فقط طبقه اعیان و اشراف از آن استفاده می‌کردند.
پوستهای مجعد بره‌های نابالغ و پوست گربه در درجه دوم قرار می‌گرفتند و به طبقه متوسط تعلق داشتند. پوست گوسفند و روباه، که در رده سوم قرار داشتند، مختص فقرا بودند. یکی از کارگاه‌های سلطنتی، پوستین دوز خانه بود. مسلماً در آنجا با پوستهای گران قیمت مانند پوست سمور که از روسیه وارد می‌شد، برای شاه و اشراف لباس تهیه می‌شد. کلیجه‌ها (بالاپوش) اشراف با پوست سمور، خزدوزی می‌شدند.
از پوست گوسفند بخارایی و باختری (خراسانی) هم استفاده می‌شد که کرک‌های لطیفی داشتند. شاه طهماسب فرمان داد چند نفر پوستین‌دوز با یک خروار پوست کبود بخارایی، پوست قلمه نازک نیم‌رس و چند دنلق پوست سمور و سنجاب و خز در کنار سایر پارچه و لوازم برای شاهزاده همایون فرستاده شود. به نوشته اولئاریوس، شاه صفی یک نیم تنه کوتاه فاقد آستین به تن داشت که به آن کردی می‌گفتند. قسمت جلوی آن نیم تنه با پوست سمور تزیین شده بود.
امینا از شعرای اصفهان دوره صفوی به شغلی پوستین‌دوزی مشغول بود.
بهرام بیک تبریزی، معاصر او و از ساکنان محله عباس‌آباد اصفهان، هم به کار پوستین‌دوزی می‌پرداخت. ملا جلا منجم ذیل وقایع سال ۱۰۰۹ه.ق می‌نویسد: شاه در شهر اصفهان قصد داشت استاد رجبعلی پوستین‌دوز را به سبب خیانتی که مرتکب شده بود به دم تیغ بسپارد. به احتمال زیاد او اصفهانی بود، در کارگاه‌های سلطنتی درجه استادی داشت و احتمالاً سرپرست این کارگاه بود.
ارامنه هم تا زمان شاه عباس دوم به کار پوستین دوزی مشغول بودند، ولی او در اولین سال جلوس خود (۱۰۵۵ ه.ق) در جریان یک رشته از اقداماتش برای اجرای شریعت اسلام مانند منبع شراب خواری و بستن عشرت خانه‌ها، ارامنه را از شغل پوستین‌دوزی و فروش پوستین به مسلمانان منع کرد.
سایر محصولات چرمی
ساخت زین‌های چرمی یکی از شاخه های پرکاربرد صنعت چرم بود. شاردن در مورد مهارت ایرانی‌ها در ساخت زین و برگ‌های چرمی چنین می‌نویسد: «در دوخت و دوز چرم از جمله آراستن زین و برگ مهارت دارند که در زیبایی و ظرافت به گلدوزی بر روی حریر می‌ماند...». تاورنیه هم کیفیت زین‌های ساخت ایران را تحسین می‌کند و آنها را بهتر از زین‌های اروپایی می‌داند.